Nazım Hikmet Ran

Nazım Hikmet
Türk Şair ve Oyun Yazarı
Mahlas	"Güzel Yüzlü Şair" veya "Mavi Gözlü Dev
Doğum	Nazım Hikmet 15 Ocak 1902  Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	3 Haziran 1963 (61 yaşında)  Moskova, SSCB
Vatandaşlık	Türk (2009'da Türk vatandaşlığı geri verildi.)
Milliyet	Türk

Nâzım Hikmet Ran (d. 15 Kasım 1901, nüfusta kaydı 15 Ocak 1902 Selanik - ö. 3 Haziran 1963, Moskova) Türk şair ve oyun ve senaryo yazarı ve yönetmen. Lakabı "Mavi Gözlü Dev" veya "Güzel Yüzlü Şair"dir. Yasaklı olduğu yıllarda Orhan Selim, Ahmet Oğuz, Mümtaz Osman ve Ercüment Er adlarını da kullandığı olmuştur. Hatta İt Ürür Kervan Yürür kitabı Orhan Selim imzasıyla çıkmıştır.^[3] Türkiye'de serbest nazımın ilk uygulayıcısı ve çağdaş Türk şiirinin önemli isimlerindendir. Uluslararası bir üne ulaşmış ve adı 20. yüzyıl'ın ilk yarısında yaşamış olan dünyanın en büyük şairleri arasında anılmıştır. Eserleri birçok dile çevrilmiştir. Mezarı halen Moskova'da bulunmaktadır. Türkiye Komünist Partisi (TKP) üyesi olup ayrı ayrı toplam 11 davadan yargılanmıştır.
Eserleri birçok ödül almıştır. Türkiye'deki yaşamının çoğunu hapiste geçirmiş daha sonra Moskova'ya gitmiştir. 1951 yılında Türk vatandaşlığından çıkarılmış, 2009 yılında geri alınmıştır.
Nazım Hikmet,1938'de cezaevine girmiş ve şiirleri yasaklanmıştır. Türkiye'de ancak ölümünden iki yıl sonra 1965'te şiirleriyle yeniden önem kazanmıştır.

İlk şiirlerini hece ölçüsü ile yazmaya başlamasına rağmen içerik bakımından diğer hececilerden uzaktı. Şiirsel gelişimi arttıkça hece ölçüsü ile yetinmemeye ve şiiri için yeni formlar aramaya başladı. Sovyetler Birliği'nde yaşadığı ilk yıllar olan 1922-1925 arası bu arayış doruğa çıktı. O dönemdeki birçok şairden farklıydı. Hece ölçüsünden ayrılarak Türkçenin vokal özellikleri ile harmoni oluşturan serbest ölçüyü benimsedi. Mayakovski ve gelecekçilik taraftarı genç Sovyet şairlerinden esinlendi. Şiirlerinden birçoğu Fuat Saka, Volkan Konak, Grup Yorum, Ezginin Günlüğü ve Zülfü Livaneli gibi sanatçılar tarafından bestelendi. Ünol Büyükgönenç tarafından özgün bir şekilde yorumlanmış olan küçük bir kısmı ise 1979'da "Güzel Günler Göreceğiz" ismiyle kaset olarak çıktı. Birkaç şiiri ise Yunan besteci Manos Loïzos tarafından bestelendi. Ayrıca bazı şiirleri Yeni Türkü'nün eski üyesi Selim Atakan ve Cem Karaca(Çok Yorgunum) tarafından bestelenmiştir. Ayrıca Fuat Saka'nın da biri Demir Gökgöl ile olmak üzere iki adet Nazım Hikmet şiirlerinin bestelendiği şarkıları ıçeren albümü vardır. Selanik'te doğdu. Aslen 20 Kasım 1901 olan doğum tarihi ailesi tarafından sene kaybetmemesi için 15 Ocak 1902 olarak kaydettirildi İlk şiiri ‘Feryad-ı Vatan’'ı 191 3'te yazdı. Aynı yıl Galatasaray Sultanisi'nde ortaokula başladı. 1917'de Heybeliada Bahriye Mektebi'ne girdi. Sonrasında Kurtuluş Savaşı dolayısıyla Anadolu'ya geçti; fakat sağlık sorunları yaşaması nedeniyle bahriyeden ayrılmak zorunda kaldı. Bu sırada Hamidye Kruvazörü'nde güverte subayıdır. Bolu'ya öğretmen olarak atandı. Daha sonra Batum üzerinden Moskova'ya giderek Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi’nde siyasal bilimler ve iktisat okudu. 1921'de gittiği Moskova’da devrimin ilk yıllarına tanık oldu ve komünizm ile tanıştı. 1924'te Moskova’da yayınlanan ilk şiir kitabı ’28 Kanunisani’ sahnelendi. O yıl Türkiye’ye dönerek Aydınlık Dergisi’nde çalışmaya başladı, ne var ki dergide yayınlanan şiir ve yazılarından dolayı on beş yıl hapsi istenince tekrar Sovyetler Birliği’ne gitti. 1928’de af kanunundan yararlandı ve Türkiye'ye döndü. Bu defa Resimli Ay dergisinde çalışmaya başladı. 1938’de yirmi sekiz yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 sene süren tutukluluktan sonra askere alınacağı ve öldürüleceği endişesiyle 1950 yılında Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'ne giden Nazım, 25 Temmuz 1951 tarihinde Bakanlar Kurulunca Türkiye vatandaşlığından çıkarılmasının ardından, büyük dedesi Mustafa Celaleddin Paşa (Konstantin Borzecki)'nın memleketi olan Polonya'nın vatandaşlığına geçerek Borzecki soyadını aldı. 3 Haziran 1963 tarihine gelindiğinde ise, Nazım Hikmet geçirdiği bir kalp krizi neticesinde hayata gözlerini yumdu. 5 Ocak 2009 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile Türkiye vatandaşlığı iade edildi. 1925 yılından başlamak üzere şiirleri ve yazıları yüzünden birçok kere yargılandı. 1938 yılında orduyu ayaklanmaya kışkırtmaya çalıştığı gerekçesiyle 28 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırıldı. İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın kaldı. Bursa cezaevinde kaldığı yılları anlatan Mavi Gözlü Dev adlı film 2007 yılında vizyona girmiştir. 1950 yılında bir af yasasıyla salıverildi. Ancak sürekli izlendiği ve çürüğe ayrıldığı halde 48 yaşında yeniden askerlik yapmaya çağrılması ve öldürüleceği yolundaki duyumlar üzerine yurtdışına kaçtı. [17 Haziran 1951] tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından Türkiye vatandaşlığından çıkarılmasına karar verildi. Sovyetler Birliği'nde Moskova yakınlarındaki yazarlar köyünde ve daha sonra da, eşi Vera Tulyakova (Hikmet)ile Moskova'da yaşadı. Memleket dışında geçirdiği yıllarda Bulgaristan, Macaristan, Fransa, Küba, Mısır gibi dünya memleketlerini dolaştı, buralarda konferanslar düzenledi, savaş ve emperyalizm karşıtı eylemlere katıldı, radyo programları yaptı. Budapeşte Radyosu ve Bizim Radyo bunlardan bazılarıdır. Bu konuşmaların bir kısmı bugüne ulaşmıştır. Davaları 1925 Ankara İstiklal Mahkemesi Davası 1927-1928 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1928 Rize Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1928 Ankara Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1931 İstanbul İkinci Asliye Ceza Mahkemesi Davası 1933 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1933 İstanbul Üçüncü Asliye Ceza Mahkemesi Davası 1933-1934 Bursa Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1936-1937 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası 1938 Harp Okulu Komutanlığı Askeri Mahkemesi Davası 1938 Donanma Komutanlığı Askeri Mahkemesi Davası Ölümü ve sonrası 3 Haziran 1963 sabahı saat 06:30'da gazetesini almak üzere 2. kattaki dairesinden apartman kapısına yürümüş ve tam gazetesine uzanırken geçirdiği kalp krizi sonucunda ölmüştür. Ölümü üzerine Sovyet Yazarlar Birliği salonunda yapılan törene yerli yabancı yüzlerce sanatçı iştirak etmiş ve tören siyah beyaz olarak kaydedilmiştir. Ünlü Novo-Deviçye Mezarlığı'nda (Новодевичье кладбище) gömülüdür. Mezar taşı siyah bir granitten olup meşhur şiirlerinden biri olan rüzgâra karşı yürüyen adam figürü taş üzerinde ebedileştirilmiştir. Şair Nâzım Hikmet'in 2008 yılının ilk günlerinde, eşi Piraye'nin torunu Kerem Bengü tarafından, Piraye'nin evrakları arasında, “Dört Güvercin” adında bir şiiri ve 3 adet tamamlanmamış roman taslağı bulundu. Yeniden Türk vatandaşlığına alınması [ 2006 yılında Bakanlar Kurulunun Türk vatandaşlığından çıkarılmalar ile ilgili yeni bir düzenleme yapması durumu belirdi. Yıllardır tartışılmakta olan Nâzım Hikmet'in Türk vatandaşlığına yeniden kabul edilmesi yolu açılmış gibi gözükmesine rağmen Bakanlar Kurulu bu maddenin sadece yaşamakta olanlar için düzenlendiğini ve Nâzım Hikmet'i kapsamadığını öne sürerek bu öneriyi reddetti. Dönemin İçişleri Bakanı Abdülkadir Aksu, İçişleri Komisyonu'nda "Tasarıda, şahsa bağlı hak olduğu için bizzat müracaat etmesi gerekir. Arkadaşlarım da olumlu şeyler belirttiler, komisyonda görüşülür, bir karar verilir" dedi 2009 yılının 5 Ocak Günü "Nâzım Hikmet Ran'ın Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkartılmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararının yürürlükte kaldırılmasına ilişkin önerge" Bakanlar Kurulu'nda imzaya açıldı. Nâzım Hikmet Ran'a yeniden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığının iade edilmesine ilişkin bir kararname hazırladıklarını ve bu teklifin imzaya açıldığını ifade eden Hükümet Sözcüsü Cemil Çiçek yaptığı açıklamada, 1951 yılında vatandaşlıktan çıkartılan Nâzım Hikmet Ran'ın yeniden Türk vatandaşı olmasına ilişkin önerinin Bakanlar Kurulu'nca oylanarak kabul edildiğini söyledi. Bakanlar Kurulu'nun 05.01.2009 tarihinde aldığı bu karar, 10.01.2009 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlandı ve Nâzım Hikmet Ran, 58 yıl sonra yeniden Türk vatandaşı oldu ESERLERİ Ölümünden önce yayımlananlar Dağların Havası (Osmanlıca, 1925) Güneşi İçenlerin Türküsü (1928) 835 Satır (1929) Jokond ile Si-Ya-U (1929) Varan 3 (1930) 1 + 1 = 1 (1930) Sesini Kaybeden Şehir (1931) Gece Gelen Telgraf (1932) Benerci Kendini Niçin Öldürdü? (1932) Bir Ölü Evi yahut Merhumun Hanesi (1932) Kafatası (1932) Orman Cücelerinin Sergüzeşti (1932) Unutulan Adam (1934) Portreler (1935) Taranta Babu'ya Mektuplar (1935) Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı (1936) İt Ürür Kervan Yürür (1936, Orhan Selim adıyla) Milli Gurur (1936) Sovyet Demokrasisi (1936) Alman Faşizmi ve Irkçılığı (1936) Kurtuluş Savaşı Destanı (1937) Yeşil Elmalar (1938) La Fontaine'den Masallar (1949) Ölümünden sonra yayınlananlar Saat 21-22 Şiirleri (1965) Enayi (1965) Ferhad ile Şirin (1965) İnek (1965) İstasyon (1965) Kan Konuşmaz (1965) Şu 1941 Yılında (1965) Yolcu (1965) Yaşamak Hakkı (1966) Dört Hapishaneden (1966) Bu Bir Rüyadır (1966) Ocak Başında (1966) Rubailer (1966) Sabahat (1966) Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim (1966) Memleketimden İnsan Manzaraları (1966-1967) Allah Rahatlık Versin (1967) Evler Yıkılınca (1967) İnsanlık Ölmedi ya (1967) Yusuf ile Menofis (1967) Cezaevinden Memet Fuat'a Mektuplar (1967) Kemal Tahir'e Mapushaneden Mektuplar (1968) Kuvâyi Milliye (1968) Sevdalı Bulut (1968) Yeni Şiirler 1951-1959 (1969) Son Şiirleri 1959-1961 (1969) Bursa Cezaevinden Vâ'Nû'lara Mektuplar (1970) İlk Şiirleri 1913-1927 (1971) Demokles'in Kılıcı (1974) Faşizm Sınıflar ve Emperyalizm (1975) Nazım ile Piraye (1975) Aydınlıkçı Yazar Aydınlıkçı Şair (1976) Yazılar (1976) İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu? (1985) Çeviri Hikâyeler (1987) Her Şeye Rağmen (1990) Kadınların İsyanı (1990) Kör Padişah (1990) Tartüf-59 (1990) Yalancı Tanık (1990) Hikâyeler (1991) Konuşmalar (1991) Masallar (1991) Sanat, Edebiyat, Kültür, Dil (1991) Yatar Bursa Kalesinde (1991) Yazılar 1924-1934 (1991) Yazılar 1935 (1991) Yazılar 1936 (1991) Yazılar 1937-1962 (1991) Piraye'ye Mektuplar 1 (1998) Piraye'ye Mektuplar 2 (1998) Sanat ve Edebiyat Üstüne (1998) Nâzım Hikmet Şarkıları (2001) Bizim Radyoda Nâzım Hikmet (2002) Bütün Şiirleri (2007) Henüz Vakit Varken Gülüm (seçme şiirler, 2008) Öteki Defterler (2008) Çankırıdan Piraye'ye Mektuplar (2010) Büyük İnsanlık (kendi sesinden şiirler, 2011) Senaryo: Mümtaz Osman adıyla: Karım Beni Aldatırsa, Fena Yol, Söz Bir Allah Bir, Cici Berber, Milyon Avcıları, Aysel Bataklı Damın Kızı, Leblebici Horhor Ağa, Kıskanç. Ercüment Er adıyla: Kızılırmak Karakoyun. Yönetmen: Düğün Gecesi-Kanlı Nigar (kısa film), İstanbul Senfonisi (kısa film), Bursa Senfonisi (kısa film), Cici Berber (Muhsin Ertuğrul ile), Güneşe Doğru (1937).