Hasan Ferit Alnar

 

Hasan Ferit Alnar (d. 1906- ö. 1978), Çağdaş Türk müziği bestecisi.

Türk Beşleri arasında yer alan bestecilerdendir. Klasik Türk Müziği öğeleriyle Batı müziği tekniklerini bağdaştırma çalışmalarıyla tanınır. Kanun ve Yaylı Sazlar Orkestrası İçin Konçerto, Viyolensel Konçertosu en bil

inen eserlerindendir.

Yaşamı

Küçük yaşta geleneksel sanat müziğine başlayan ve on dört yaşındayken İstanbul’da bir “kanun virtüozu” olarak ün yapan Alnar, ilk gençlik yıllarında özel olarak armoni, kontrpuanve füg dersleri alarak yeteneğini çoksesli müzik alanına kaydırdı. 16 yaşındayken ilk bestesini yaptı. O yıllar İstanbul Sultanisi'nde (İstanbul Lisesi) okuyor, aynı zamanda geceleri, Darüttalim-i Musiki topluluğuyla sahneye çıkıyordu. Yine o sıralar aynı toplulukla Berlin'e giderek Alman Polydor firması için birkaç plak doldurdu. Bu yolculuklarından birinde Berlin Yüksek Okul müdürü ve besteci Franz Schreker ile tanışan Alnar çok sesli bestelerinin Schreker'in ilgisini çektiğini görünce, bitirmek üzere olduğu İstanbul Mimarlık Akademisi'nden ayrıldı ve devlet bursuyla 1927'de Viyana'ya yerleşti. Viyana Devlet Müzik Akademisi'nin bestecilik bölümünde Joseph Marx'ın öğrencisi oldu, ardından Oswald Kabas ile orkestraşefliği çalıştı.

1932’de Türkiye’ye döndü ve İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda orkestra şefliği, Belediye Konservatuarı’nda müzik tarihi hocalığı yaptı. 1936’da Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’na (Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası) şef olarak atandı ve Ankara’da ilk opera temsilerini hazırladı. Cumhurbaşkanlığı Filarmoni Orkestrası’nın şefi Dr. Praetorius’un ani ölümü üzerine, orkestranın şefliğini 1946 yılında üstlenen Alnar, altı yıl boyunca sürdürdüğü bu görevi, sağlığının bozulması dolayısıyla bırakmış, bir süre sonra tekrar Viyana'ya yerleşip çeşitli orkestraları konuk şef olarak yönetmiştir. 1964'te yurda döndükten sonra sanat yaşamını başkentte sürdürdü.

Yapıtlarında Klasik Türk müziği bilgisinden büyük ölçüde yararlanan Alnar’ın bu açıdan en çok dikkati çeken yapıtı, 1944-1951 yılları arasında bestelediği Kanun ve Yaylı Sazlar Orkestrası İçin Konçerto’dur. İlk kez 1958’de yaylı sazlar dörtlüsü eşliğinde Ferit Alnar tarafından Ankara’da seslendirilen yapıt, daha sonra Cem Mansur yönetimindeki orkestra eşliğinde Ruhi Ayangil tarafından uzunçalara kaydedildi. Bu konçertoyla, Türkiye’de ilk kez geleneksel bir çalgıyı “solo” olarak değerlendirmiştir.

Türk halk müziğine de ilgi gösteren Hasan Ferit Alnar, halk müziği gereçlerini örneğin “Prelüd ve iki Dans” adlı orkestra yapıtında kullanmıştır. Bestecinin en çok seslendirilen yapıtlarından bir başkası da "Viyolonsel Konçertosu"dur. Sanatçı, Türkiye’de çekilen tümüyle renkli ilk film olan Halıcı Kız’ın müziğini de bestelemiş ve kanunu kendisi seslendirmiştir. Klasik Türk Müziği alanındaki besteleri ise son dönemde sık sık seslendirilmeye başlamış ve kayıtları yayınlanmıştır.

Türk Beşleri'nin içinde yer alan Alnar, teksesli Türk Müziğinden yetişmiş olmasıyla ayrı bir yere sahiptir.

Belirsiz bir rahatsızlık nedeninden dolayı 1978 yılında hayata veda etmiştir.

Kanun Konçertosu hakkında

Ferid Alnar daha önce tasarladığı bu konçertoyu 1946 yılında Roma'da bulunduğu sıralarda yazmaya başlamış ve ertesi yıl Ankara'da tamamlamıştır. Kanun Konçertosu, ilk defa 1951 yılında Viyana Radyosu'nda Viyana Filarmoni Orkestrası eşliğinde icra edilmiş ve yayınlanmıştır. Alnar, daha sonraları konçertonun üçüncü bölümünü beğenmeyerek bu bölümü yeniden yazmıştır.

Eserin ilk bölümünün teması Giriftzen Asım Bey'in "Rast Peşrev"inden esintilidir. Kadansta kanun taksimi sergilendikten sonra, ana temanın tekrarlanmasıyla bu bölüm biter. İkinci bölüm, kanun ve orkestranın diyaloğunu saba makamının etkisinde mistik bir hava ile sürdürür. Hareketli üçüncü bölümde, ana tema kanun ve orkestra tarafından birlikte işlenerek Rast Peşrevi'ne ulaşan çizgilerle sona erer.

Eser bestecisinin dışında Ruhi Ayangil (1988, Ankara) ve Tahir Aydoğdu (1997, İstanbul, İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası veya 2O-21 Kasım 1998, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası) tarafından seslendirilmiştir. 7 Aralık 1998'de, SCA Vakfı'nın düzenlediği ödül töreni ile 1998 yılının en değerli ödülü, Cumhurbaşkanımız tarafından Hasan Ferit Alnar'a verilmiş, bu ödül töreni sonrası konçerto, Anadolu Yaylı Çalgılar Dörtlüsü ve Tahir Aydoğdu tarafından tekrar seslendirilmiştir. Tahir Aydoğdu'nun solistliğinde, konçerto, diğerleri yanında, 26-27 Şubat 1999'da İzmir Devlet Senfoni Orkestrası ile ve 12 Haziran 2009'da Bilkent Senfoni Orkestrası ile yeniden icra edilmiştir.

Eserleri

Oda ve sahne müzikleri

• Trio, “Fantezi”, 1920
• “Süit”, keman ve piyano için, 1930.
• Yaylılar Kuarteti, 1933.
• “Yalova Türküsü”, 1932.
• “Sarı Zeybek”, 1932.
• Goethe’nin meso'Faust”u üzerine müzik, 1944.

Film ve geleneksel müzik eserleri

• “İstanbul Sokakları”, 1931. (Film Müziği)
• “Namık Kemal”, 1949. (Film Müziği)
• “Halıcı kız”, 1953. (Film Müziği)
• “Kelebek Zabit”, tek sesli operet, 1922.
• “On Saz Semaisi”, 1926.
• “Bayati Araban Peşrev”, 1927.
• “Bayati Araban Saz Semaisi”, 1927.
• “'Segah Peşrev”, 1927.
• “Sözsüz Romans”…