Alessandro Scarlatti

Alessandro Scarlatti (d. 2 Mayıs 1660 Palermo, Sicilya – ö. 24 Ekim 1725 Napoli) özellikle opera eserleri ve oda kantataları ile ünlü olan İtalyan Barok dönem klasik batı müziği bestecisidir. Napoli ekolu opera janrının bulucusu olduğu kabul edilir. Oğulları Domenico Scarlatti ve Pietro Filippo Scarlatti de tanınmış klasik batı müziği bestecileridir.

Yaşamı

Scarlatti gençken.

Scarlatti o zaman Sicilya Krallığı idaresi altında bulunan Palermo'da 1660da doğdu. Roma'da "Ciacomo Carissimi" hocalığı altında çalıştı. Fakat bazı araştırmacılar Scarlatti'nin ilk muziksel kompozisyonlarında kuzey İtalyalı müzisiyen ve müzik hocaları olan "Alessandro Stradella" ve "Giovanni Legrenzi"'nin etkilerinin bulunduğunu ve bu nedenle büyük olasılıkla Kuzey İtalya'da da müzik eğitimi gördüğünü iddia etmektedirler. Sonra Katolikliği kabul edip tahtından feraget edip Roma'da yaşamaya başlayan eski İsveç Kraliçesi Kristina yanında "müzik direktörü (meastro di cappella)" görevini almıştır. Şubat 1684de ise Napoli'de Napoli Krallığı veliahtının yanında "müzik direktörü" görevine geçmiştir. Bu görevi çok önemli bir Napoli Krallığı soylusunun metresi ve opera şarkıcısı olan kızkardeşi vasıtası ile ele geçirdiği bilinmektedir. Bu görevde iken Napoli devletinin özel olarak gerektirdiği müziksel parçaları bestelemekle kalmayıp, anlamlılıkları ve akıcılıkları ile çok popüler olan büyük sayıda opera da hazırlamış ve bunlar Napoli'de bu dönemde yapımlanmıştır.
1702de Scarlatti Napoli'den ayrıldı. Napoli devletinin idaresinin İspanya asıllı krallar ve idarecilerden Avusturya asıllı hükümdar ve idarecelere geçene kadar Napoli'ye dönmedi. Napoli'den uzakta olduğu bu dönemde, Floransa yakınlarında bir özel tiyatrosu bulunan, Toskana Dükü III. Ferdinando de Medici yanında çalışarak onun tiyatrosunda yapımlanan özel opera eserleri hazırladı. Sonra Roma'da "Kardinal Ottoboni" yanında benzer görevde geçti ve bu yeni patronu ona 1703de Roma'daki "Santa Maria Maggiore Bazilikası" için "müzik direktörü" görevine geçmesi için destek ve yardım sağladı.
1707de Venedik ve Urbino şehirlerini ziyaret etti. 1708de Napoli'ye dönüp eski "müzik direktörü" görevine tekrar geçti ve bu görevde 1717ye kadar kaldı. Napoli'deki seyirciler onun müziğine çok alışık oldukları için Scarlatti'nin yeni eserlerine özel pozitif bir karşılik göstermemekteydiler. Hâlbuki ayni ve benzer eserleri Roma'da çok tuttunmaktaydı. Bu nedenle bu dönemde Roma'daki "Teatro Capranica", Scarlatti'nin en tanınmış eserleri olan Telemaco (1718); Marco Attilio Regolo (1719) ve La Griselda(1721) ile bazı kilise müziği eserlerinin seyirciye sunulması için bas sahnelenme merkezi oldu. Scarlatti son olarak "sereneta" eserini bitiremeden 1723de Napoli'de ölmüştür.

Müziğinin değerlendirilmesi

Scarlatti, 17. yüzyıl İtalyan vokal müzik stillerinin Floransa , Venedik ve Roma gibi merkezlerde geliştirilmiş şekli olan "erken Barok dönemi" müzik ile Mozart ile zirvesine erişen 18. yüzyıl "klasik ekolu" müzik arasında bir bağlantı sağlayan müzik bestecisidir.
Scarlatti'nin müzik kariyerinin ilk eserleri (özellikle Gli equivoci nel sembiante (1679); L’honestà negli amori (1680); Il Pompeo (1683) ve 1685e kadar bestelediği diğer operalarında) resitatiflerle ve bazan yaylı sazlar kuarteti bazan sadece continuo eşliginde birçok küçük ve güzel aryalarla dolu, çok değişken aman daima iyi yapılmış Barok tipi eserlerdir. 1686den sonra ostinato basları ve iki kıtalık aryalari arkada bırakıp, "İtalyan uvertürü formu"nu ve "de kapo" tipi aryaları geliştirmiştir. Bu tip yeni gelişmeleri içeren operalarının en iyi bilinenleri La Rosaura (1690) ile Pirro e Demetrio (1694).
1697den sonra Napoli sarayının zevklerine uyması gereği ve birbiri arkasını takip eden sırayla yeni opera eserler yazması lazım gelmesi nedeniyle bu eserlerdeki opera aryaları için daha konvensiyonel bir ritim kullanmaya başladı. Bu eserlerindeki şarkılar da hızla ve revizyondan pek geçmemis şekilde hazırlanmış oldukları barizce hissedilmektedir. Bunların orkestrasyonda obualar ve trompetlere yer verilmesi getirdiği bir yenilik olmakla, beraber genellikle orkestrasyon da eski usullerden ayrılmaz olduğu görulmektedir. Ama gene de bu operalar arasında, L'Eraclea (1700) gibi çok parlak eserler bulunmaktadır.
Floransa'da Ferdinando de Medici için bestelediği operalar kayıp olmuştur. Ancak Scarlatti'nin bu dönemde prens ile yaptığı yazışmalarında bu eserlerinin çok içten ve samimi bir ilham verici yaratıcılık hevesiyle hazırlandığını ifade etmektedir.
1707de Venedik'te bestelediği Mitridate Eupatore Scarlatti'nin opera şaheseri olarak kabul edilmektedir. Bu eser Scarlatti'nin Napoli'de bestelediği her operadan içerdiği teknik ve entelektüel güç bakımdan kat kat üstündür ve o zamana kadar yaptığı opara bestelerindeki müzikten çok üstün bir müzik ihtiva etmektedir.
L'amor volubile e tiranno (1709); La principessa fedele (1710) ve Tigrane (1714) adlı Napoli'deki son dönemi opera eserleri, fazla hislere hitaptan ziyade, gösterişli ve etkin olmaya önem vermektedir. Bu eserlerde orkestrasyon modern operalara daha yaklaşmıştır. Seslere refakat etme görevi yaylı sazlar kuartetine bırakılmış ve klavsen bir refakat aleti olmaktan çıkartılıp gürültülu bir nakarat ("retornello") aletine dönüştürülmüştür. Scarletti Teodora (1697) operasında ise orkestrayı nakarat ("retornello") aleti olarak kullanmayı ilk defa denemiştir.
Roma'da sahnelenmek üzere hazırladığı son operaları içlerinde daha derin şiirsel hisler bulundurmakta, geniş ve vakurlu bir melodi stili içermekte, daha güçlü bir dramatik anlam ifade etmekte ve daha modern orkestrasyon stili içermektedirler. Güçlü dramatik ifadeler özellikle, ilk dafa 1686da Olimpia vendicata kullandığı, refakat edilen resitatiflerde bulunmaktadır. Scarlatti'nin modern orkestrasyon gelişmesine bir katkısı, kornoları ilk defa opera orkestrası içine alıp onların seslerini çok çarpıcı bir şekilde kullanmasıdır.
Hepsi birbirine benzer karakterler gösteren ve Scarlatti'ye has bir stilde olan operalar, oratoryolar ve serenatları yanında, Scarlatti solo ses için 500den çok solo oda kantatası hazırlamıştır. Bunlar zamanında konsere girmemişler ve bestelerinin yazmaları arasında kalmışlardır. Bunları incelemek fırsatı bulan 20. yüzyıl müzik bilginleri bu eserlerin zamanının en ileri oda müziği besteleri olduğunu ve bunların konserlerde icra edilmemesinin zamanının büyük müzik kayıplarından başında olduğunu ifade etmektedirler.
İki yüz kadar kilise muzigi parcasi besteledigi iddia edilmekle beraber elimizdeki eserlerden bunu çok abartılmış olduğu kabul edilmektedir. Genellikle bu kilise müziği, diğer janrlardaki müzik eserlerinin arasinda nispeten küçük önemdedir. Fakat 1721de hazırlamış olduğu "San Cecilia" Mass Ayini stili ileride Johann Sebastian Bach ve Beethoven tarafindan hazirlanan muhtesem kilise Mass ilahilerine bir öncü ve önderlik görevi yapmıştır.
Hazırlamış olduğu enstrümental muzik, bestelediği vokal parçalar ile karşılaştırılırsa, bu enstrümental parçaların çok eski, hatta antik, usullere uyduğu görülür. Bunlar ilgi çekmekle beraber hiçbir müziksel yenilik getirmemişlerdir. Birçok müziksel otorite vokal muzikte yaptığı devrim neticesindeki yeniliğin neden enstrümental müziginde tekrarlamadığına biraz şaşmaktadırlar.

Eserleri

Lirik opera eserleri[

Scarlatti'nin 50 kadar opera eseri hazırladığı bilinmektedir.

Enstrümental eserleri

Klavyeli çalgılar için

• Toccata klavsen için
• Toccata Re-minor
• 10 partito basso obbligato (1716)
• Toccatalar Birinci ve ikinci kitap (Sol-majör, La-minör, Sol-majör, La-minör, Sol-majör, re minör, re-minor, la-minör, sol-majör, fa-majör)
• 2 senfoni klavsen (1699)
• Toccata klavsen etüdü
• Toccata klavsen veya organ için
• Toccata mi-minör
• 3 toccata her biri füg ve minuet takibi ile (1716)
• "La follia" üzerine varyasyonlar (1715) -Video/Audio YouTube-Giannalisa Arena, klavsen
• 6 adet konçerto: klavsen ve yaylı sazlar için

Diğer çalgılar için

• 12 senfoni - konçerto grosso (1715)
• 6 yedi kısımlı konçerto - iki keman, violonsel obligato, iki keman, tenör ve bass continuo (fa-minor, do-minor, fa-majör, sol-minor, re-minor, mi-majör; 1724)
• 4 sonata kuarteti, 2 keman, viola ve violonsel için (fa-minor, do-minor, sol-minor, re-minor)
• 9 sonata (konçerto) flüt, 2 keman, violonsel ve basso continuo (re-majör, la-minor, do-minor, la-minör, la-majör, do-majör, sol-minor, fa-majör, la-majör; 1725)
• Sonata fa-majör. flüt, 2 keman ve basso continuo için
• Sonata re-majör. flüt, 2 keman ve basso continuo için
• Sonata la-majör. 2 flüt, 2 keman ve basso continuo için
• Sonata fa-majör. 3 flüt ve basso continuo için
• 3 sonata: violonsel ve basso continuo (re-minor, do-minor, do-majör)
• Suit fa-majör. flut ve basso continuo için( 1699)
• Suit sol-majör. flut ve basso continuo için (1699)

Teorik çalışmalar

• Regole per principianti (1715)
• Discorso sopra un caso particolare di arte ( 1717)
• Canoni: Tenta la fuga ma la tenta invano; Voi sola; Commincio solo; 2 canoni a 2
• 15 fuge a 2
• Studio a quattro sulla nota fermia
• Varie partite obligate al basso
• Toccate per cembalo
• Varie introduttioni per sonare e mettersi in tono delle compositioni (1715 ca.)