Monte Kristo Kontu,

Monte Kristo Kontu, Alexandre Dumas'nın romanı. Yazarın başyapıtlarından biri olduğu kabul edilir. Dumas'nın 1844 yılında yazımını bitirmesinden sonraki 2 yılda, 18 bölümlü bir seri olarak yayınlanmıştır.
Romanda yer alan olaylar Fransa, İtalya ve bazı Akdeniz adalarında geçer. O dönemde Avrupa'daki Türk algısı hakkında bazı küçük ipuçları da romanda yer almaktadır. Bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nu epey meşgul etmiş Tepedelenli Ali Paşa'nın romanda adının sık sık geçmesi, Türk okuyucuları açısından ilginç noktalardan birisidir.

Konu

Morrel firmasına ait Firavun gemisinin yardımcı kaptanı Edmond Dantes, geminin kaptanının yolculuk sırasında ölmesi üzerine bu görevi devralır. Mersedes adlı Katalan bir nişanlısı da vardır ve evlenmeyi kararlaştırırlar. Diğer yandan Dantes'in kaptanın ölmeden önceki son isteğiyle Elbe Adası'na uğradığını ve Napolyon'a bir mesaj ilettiğini bilen, kaptan olmak isteyen hesap müdürü Danglars'la Mersedes'e farklı hisler besleyen kuzeni Fernand birlik olur. İkisi Dantes'in Napolyon ajanı olduğunu bildiren bir ihbar mektubu yazarlar. Dantes'in terzi komşusu Gaspar Kadrus da istemeden bu işe girmiştir.
Düğün günü Dantes tutuklanır. Savcı Villefort mektubu babası Nuvardiye'ye hitaben yazılmış olduğu için yok eder. Dantes'i bu mektubu ortadan kaldırarak ona iyilik yapmış olduğu konusunda ikna edip mektuptan kimseye bahsetmemesini tembihler. Napolyon, mektupta yapacağı askeri darbe için Nuvardiye'nin başında olduğu komiteye hazırlık yapmalarını emretmiştir. Savcı, duruşmaya bile çıkarmadan Dantes'i İf Şatosu'na attırır. Krala yakınlığıyla bilinen Saint- Meran ailesinin kızı Renee ile evlenen savcı, daha sonra krala gider ve Napolyon'un harekete geçtiğini bildirir.
Hapishanede Abbe Farya'yla tanışan Dantes, her şeyi daha berrak görmeye başlar ve intikam hırsıyla dolar. Farya, ona gizli kalmış bir hazineden de söz eder. 14 yılını suçsuz yere mahkûm olarak geçirdikten sonra bir şekilde kurtulan Dantes, söz konusu hazineyi Monte Kristo kayalık adasında bulur ve intikam almak için Monte Kristo kontu kimliğine bürünür. Dantes hapisteyken Villefort Paris'te başsavcılığa kadar yükselmiş, Danglars banka işleriyle uğraşarak üst sınıfa tırmanmış, Fernand'sa Yanya valisi Tepedelenli Ali Paşa'ya ihanet ederek zengin olmuştur. Kont, bütün ailelerle yakınlık kurar, zaaflarını bulup cezalandırmaya başlar.

Karakterler

• Edmond Dantes: Dantes, 19 yaşında genç bir gemiciyken iftiraya uğrayarak İf Şatosu'na atılır. Burada olaylara bakış açısı değişir, kurtulunca Monte Kristo adlı adada eskiden papa ve pek çok kişinin ele geçirmeye çalıştığı hazineyi bulur. Kendini her yerde farklı adlarla tanıtır: Thomson firmasının İngiliz şefi, Lord Wilmore, Sinbad, rahip Abbe Busoni, Mösyö Zaccone gibi kimliklere bürünür. Ama düşmanlarıyla kurduğu ilişkilerde kendini Monte Kristo Kontu olarak tanıtır. Saf bir delikanlıyken büyük bir değişim yaşamış ve intikam hırsıyla dolmuştur. Ancak bu hırs, iradesini ve güçlü karakterini etkilemez. İntikam almak için sabırla bekler.

• Gerard de Villefort: Paris'te genç bir savcıyken düğün gününde Dantes karşısına getirilir. Onun suçsuz olduğunu anlasa da babası Nuvardiye de Villefort'u kurtarmak için Dantes'i duruşmasız İf Şatosu'na yollar. Zamanla kralın gözüne girmeyi başarıp başsavcılığa kadar yükselir. İlk karısı Renee öldükten sonra Heloise ile evlenir. İlk evliliğinden Valentin adlı bir kızı, ikinci evliliğinden Eduard adında bir oğlu olur. Ayrıca Benedotto adlı bir gayrımeşru oğlu da vardır. Bu çocuğun annesi Hermine ilerde Baron Danglars'la evlenir. Villefort romanda Monte Kristo kontuna hep kuşkuyla yaklaşmıştır. Kont hakkında araştırma da yapar.

• Pierre Morrel: Firavun gemisinin sahibidir. Şirketinde pek çok gemi daha vardır. Firavun Marsilya'ya geldiğinde kaptanın öldüğünü öğrenir ve Dantes'e onu bu göreve getireceğini söyler. Napolyon'a sempatisi vardır, Edmond'dan geminin Elbe Adası'na uğradığından bahsetmemesini ister. Onu İf Şatosu'ndan kurtarmaya çalışsa da eskiden ondan çekinen savcı Villefort'un tepkisiyle karşılaşır. Yıllar sonra kötü şans eseri bütün gemileri batar, borçlarını ödeyemez duruma gelir. Dantes onu bu durumdan kurtarır. Morrel bu yardımseverin kim olduğunu asla öğrenemez.

• Danglars: Morrel firmasına ait Firavun gemisinin ikinci kaptanı ve hesap müdürüdür. Kaptan ölünce denizcilik kurallarına göre kaptan olması gerekirken Dantes kaptan olunca hazmedemez ve Fernand'la birlik olup Dantes'i Napolyon ajanı olmakla itham eden bir mektup yazar. Kısa sürede ticaretle uğraşıp zengin olur. Fransa'nın en büyük bankeri olduğu söylenir. Hermine Danglars'tan Eugenie adında bir kızı olur. Romanda paraya düşkünlüğüyle tanımlanan Danglars, Fernand gözden düşünce kızı Eugenie'nin Albert'le nişanını bozar.

• Fernand de Morcef: Katalan bir balıkçı olan Fernand, Dantes hapse girdikten sonra kuzeni Mersedes'le evlenir. Uzun süre Yanya valisi Tepedelenli Ali Paşa'ya hizmet veren Fernand, burada savaş suçu işleyerek Ali Paşa'nın yakalanmasını sağlar. Bu işten yüksek bir rüşvet almıştır. Kendini soylu bir aileden gelmiş gibi göstermek için Morcef soyadını alır. Hakkında açılan vatana ihanet suçlamasında Ali Paşa'nın kızı Haydee'nin tanıklığıyla suçlu bulunur.

• Mersedes de Morcef: Dantes'in nişanlısıdır. Evlenecekleri gün Bonapartçılık suçlamasıyla Dantes savcının huzuruna götürülür. Uzun süre Edmond'dan haber beklese de umudunu keser ve Fernand'la evlenir. Fernand'dan Albert de Morcef adlı bir oğlu olur. Dantes'i Monte Kristo Kontu kimliğinde görünce tanır ancak belli etmez.

• Gaspar Kadrus: Dantes'in terzi komşusudur. Dantes için ihbar mektubu yazıldığında Danglars'la Fernand'ın yanındadır ancak sarhoştur. Edmond düğün günü götürüldüğünde Danglars onu konuşmaması için tehdit eder, yoksa kendisi de Napolyon ajanı olarak itham edilecektir. Kadrus asla zengin olamaz, bir han açar ve kaderi onu kötü işlere sürükler.

• Albert de Morcef: Fernand ve Mersedes'in oğlu. Kont onu yaptığı bir oyunla önce kendisine bağlı haydut Luigi Vampa'nın eline düşürür, sonra kurtarır. İlk başlarda kontla ilişkileri kuvvetli olsa da bu ilişki babasıyla kont arasındaki mücadeleyi anlayınca bozulur. Kitabın sonunda orduya katılır.

• Abbe Farya: İtalya kökenli bir rahiptir. Şans eseri Monte Kristo adasındaki bir hazineden haberi olmuştur. Yaptığı çalışmalar yanlış anlaşılmış ve İf Şatosu'na atılmıştır. Burada gardiyanlar onun hazine konusundaki saçmalıklarına gülerler. Tünel kazıp kaçmayı düşünürken yolu Dantes'le kesişir. Dantes, Monte Kristo Kontu kişiliğini onun sayesinde kazanır.

• Benedetto: Savcı Villefort ile Hermine Danglars'ın oğlu. Bertuccio'nun büyüttüğü Benedetto, daha sonra evden kaçar ve çeşitli suçlara bulaşır. Kont tarafından Paris'e Andre Kavalkanti adıyla getirilir. Alt rütbeli yabancı bir asker olan Bartolomeo Kavalkanti de Benedetto'nun babası rolünü oynar. Danglars'ın kızıyla nişanlanır.

• Giovanni Bertuccio: Monte Kristo kontunun İtalya kökenli hizmetkarı. Savcı Villefort ağabeyini haksız yere idam ettirir, böylece Bertuccio Villefort'un peşine düşer. Villefort'u, Hermine Danglars'la buluştuğu evin bahçesinde öldü sandığı bebeğini gömerken bıçaklar ve bebeği alıp kaçar. Villefort kurtulur, bebeği yengesiyle büyütür ancak bebek kötü doğasını büyüdükçe belli eder. Kont, onun geçmişini öğrenip yanına alır.

• Haydee: Tepedelenli Ali Paşa'nın kızıdır. Fernand de Morcef onu esir tüccarına satmış, daha sonra kont tarafından bulunup himayeye alınmıştır, kont onu cariyesi olarak tanıtır. Aradaki yaş farkına rağmen Haydee zamanla kontun kişiliğinden etkilenip ona aşık olur. Romanın sonunda Dantes, artık yeni bir hayata başlamanın gerekliliğini fark eder ve ona karşılık verir.

• Nuvardiye de Villefort: Savcı Gerard de Villefort'un babası. Uzun süre Napolyon'un en sadık adamlarından olmuş, Napolyon ikinci kez hükümeti devraldığında geçici hükümette yer almıştır. Yaşlanınca felç geçirir ve oğlunun evine taşınır.

• Franz d'Epinay: Kitapta ilk olarak Albert de Morcef'in arkadaşı olarak görünür. Albert'i kontla Vampa'nın elinden alan Franz, ayrıca istemese de verdiği bir şeref sözünü tutmak için Villefort'un kızıyla nişanlanır. Nişan, Nuvardiye'nin babasını yıllar önce öldürdüğünün anlaşılmasıyla bozulur. Zaten Valentin uzun süredir Morrel'in oğlu Maximillen Morrel'le gizlice görüşmektedir.

• Louis Dantes: Edmond Dantes'in babası. Firavun Marsilya'ya ulaştığında Edmond ilk babasının yanına gitmiştir. Kitapta oldukça gururlu olduğu belirtilen Louis Dantes, oğlunun yokluğunda kimseden borç almaya yanaşmamıştır. Oğlu duruşmaya götürüldükten sonra uzun süre haber alamayınca kendini asar.

• Napolyon: Fransa'nın ünlü lideri Napolyon'un adı kitapta geçer ancak görünmez. 2002 yapımı Monte Kristo filmindeyse Alex Norton tarafından canlandırılmıştır. Elbe Adası'nda sürgündeyken buradan Fransa'ya hareket edip hükümeti devirir. İkinci kez iktidara gelişinden kısa süre sonra İngiltere'ye teslim olur.

Etkiler

Dumas, eserini yazarken birçok olay ve kaynaktan etkilenmiştir. Romanda hakim olan "Binbir Gece Masalları'ndaki" gibi serüvenden serüvene devam eden, bir maceracının hiç eksilmeyen intikam duygusudur. Elde ettiği eşsiz zenginlik ve yaşadığı lüks hayat bile onu bu duygudan asla uzaklaştırmaz. Sadece yıllarını çalan ve ona unutamadığı kabuslar yaşatan insanları değil tüm aileleriyle birlikte cezalandırmadan kaçınmaz. Tüm olup bitenin, kendisini o kadar sene kaldığı hapisten, aklını koruyarak çıkaran tanrının isteğinin tecellisi olarak düşünmektedir. Romanda Monte Kristo dışında yaratılan karakterler, çıkarları için savaşan güçlü karakterlerdir. Ancak hiçbiri Monte Kristo Kontu kadar iradeli ve etkileyici değildir. Kontun hikâyeleri dönemin birçok yazarını etkilemiş ve oyunlara konu olmuştur.Monte Kristo Kontu, serüvenlerinin ilgi çekiciliği yüzünden birçok kez televizyon ve sinema filmi olarak çekilmiştir.

Modern Etkiler

Günümüz popüler dizisi Ezel'e ilham kaynağı olmuştur. Temalarındaki uzun paralellik göz ardı edilmeyecek bir seviyededir; temadaki işleniş benzerliği yanı sıra daha birçok özel benzerlikler de vardır. Örneğin, iki önemli karakter, Monte Kristo Kontu romanın baş karakteri Edmond Dantes ile Ezel dizisinin baş karakteri Ezel Bayraktar, saçları ile oynamaları eski sevgililerinde geçmişe dönük anımsamalara sebep ve kaynak olmuştur.